Jak karać?

Kara jest stosunkowo nieskutecznym środkiem sterowania zachowaniem, ponieważ rodzi bunt i pociąga za sobą konieczność nadzorowania, a także jest ona przyznaniem się do niepowodzenia w stosowaniu innych technik eliminujących niepożądane zachowanie.
 

Przeważnie kara przynosi więcej szkody niż pożytku. Wynika to stąd, że w życiu codziennym nauczyciele, rodzice, policja, personel w domach dziecka, przyjaciele, małżonkowie, zwierzchnicy i inne osoby rzadko stosują kary zgodnie z podanymi poniżej zasadami (które sformułowano na podstawie kontrolowanych badań). Przeciwnie, kary są stosowane bez zastanowienia i zwykle pod wpływem takich motywów osoby karzącej, które mają niewiele wspólnego z zadaniem polegającym na zmniejszeniu prawdopodobieństwa wystąpienia specyficznej karanej reakcji.

1. Reakcje alternatywne. W danej sytuacji zawsze powinna być jakaś reakcja, którą jednostka może wykonać i która nie spowoduje wymierzenia karzącego bodźca, lecz zostanie pozytywnie wzmocniona.

2. Specyficzność reakcji i sytuacji. Powinno się wyraźnie określić, jaka specyficzna reakcja jest karana, dlaczego oraz jakie inne reakcje są możliwe. Ponadto należy sprawić, aby osoba, której reakcje są karane, uświadomiła sobie, że interakcja z osobą karzącą ma przykry charakter tylko w sytuacji, w której występuje karana reakcja.

3. Synchronizacja. Kara powinna następować bezpośrednio po reakcji, przy każdym jej wystąpieniu.

4. Ucieczka. Nie powinno być żadnych niedozwolonych sposobów ucieczki przed karą, możliwości jej uniknięcia czy odwrócenia uwagi osoby karzącej.

5. Intensywność karzącego bodźca. Bodziec karzący powinien być silny, na najwyższym rozsądnym poziomie.

6. Czas trwania. Należy unikać długotrwałej kary.

7. Warunkowe bodźce karzące. Aby nie krzywdząc danej jednostki jednocześnie zredukować częstość pewnych jej reakcji, można stosować neutralny bodziec, regularnie łączony z przykrym bodźcem karzącym.

8. Przejawy współczucia, miłości itp. Osoby karzące nie powinny dostarczać pozytywnego wzmocnienia w związku z karą. Jeśli postępują w ten sposób, może to wystarczyć do podtrzymania (stać się powodem wytwarzania) reakcji, którą zamierzano ukarać. Kara powinna być początkiem okresu wygaszania karanej reakcji, okresu, w którym nie otrzymuje ona żadnego pozytywnego wzmocnienia.

9. Okresy „wykluczenia” . Takie same efekty jak kara daje także zastosowanie „okresów wykluczenia”, w których odmawia się pożądanego pozytywnego wzmocnienia z powodu niepożądanych reakcji (nie będziesz oglądać dziś telewizji, ponieważ wczoraj nie odrobiłeś lekcji).

10. Motywacja. Należy osłabić motywację do wykonywania karanej reakcji.

11. Generalizacja z czynności na dyspozycję. W żadnych okolicznościach karzący nie powinien na podstawie karanej reakcji dokonywać uogólnień dotyczących cech charakteru danej osoby („Jesteś niedobry”, „głupi”, „niepoprawny”). Te wnioski co do cech osobowościowych pozostają w świadomości tej osoby, chociaż karana reakcja dawno już została wygaszona, a kara zapomniana.

Źródło:

Parke i Walters, 1967;

Azrin i Holtz, 1966